deel iv, De voortplantingsrevolutie

Fred Pearce schetst in dit gedeelte een hoopvol beeld. Geboortecijfers gaan in allerlei landen en situaties omlaag, zelfs in arme nog laag ontwikkelde gebieden. Helaas toont hij te veel optimisme.

13 Zusters

In het eerste voorbeeld beschrijft Pearce de situatie in Dhaka, Bangladesh. Hij geeft voorbeelden van vrouwen die voor minder kinderen kiezen. Hij veralgemeniseert dit voorbeeld vervolgens tot:

Vroeger betoogden de demografen

dat pas na modernisering en welvaart een rem kon worden

gezet op de vruchtbaarheid. Dat gaat niet op voor een land als Bangladesh.

En hetzelfde geldt voor het argument dat vrouwen eerst moeten

worden geschoold en afgebracht van het idee om vroeg te trouwen

voordat ze minder kinderen gaan krijgen. Ook de malthusiaanse

angst blijkt ongegrond dat de armen, als ze de kans krijgen, zich

voortplanten tot de ondergang.

Uiteraard is dit een hoopvol perspectief, en deskundigen/demografen beweren inderdaad dat scholing en ontwikkeling geen noodzakelijke voorwaarde is om tot lagere geboortecijfers te komen. Dat we met deze berichten nu verder op onze lauweren kunnen gaan rusten is echter allerminst waar. Een klein voorbeeld is niet voldoende voor het geheel. Zie de ontwikkeling van de bevolking van Bangladesh:

Even verder schrijft Pearce:

De vrouwen van Bangladesh krijgen nog maar half zoveel kinderen

als hun moeders. Uit vrije keuze. In 1999 merkte de Australische

demograaf Jack Caldwell op dat ‘van de landen die geen gedwongen

lange-termijnprogramma voor gezinsplanning hebben gehad, Bangladesh

het armste is, met een geboortecijfer van minder dan vijf kinderen

per vrouw.’ Tien jaar later is Bangladesh het armste land met

een geboortecijfer van 3 per vrouw. Hier is iets belangrijks gebeurd.

Maar wat?

 

Natuurlijk is hier een belangrijke en hoopvolle ontwikkeling aan de gang. Maar het is pas voldoende als het geboortecijfer onder de 2 komt, en een flinke tijd bij voorkeur de 1 nadert. Om de inmiddels ingetreden overshoot te kunnen opheffen.

Als het nodig is om een “leger van 50.000 jonge, hoogopgeleide en goed getrainde vrouwelijke gezinsplanners” in een streek ten zuidoosten van Dhaka in te zetten om dit te bewerkstelligen, dan moet dat gedaan worden, en uitgebreid worden over de hele wereld. Maar dat vereist wel een gigantische inspanning en heel veel politieke wil. Ik zou daar uiteraard voor zijn.

Pearce eindigt een hoofdstuk met het bemoedigende:

Na Caïro hebben in tientallen landen

de meeste vrouwen voor het eerst anticonceptie aanvaard. Rijk of

arm, socialist of kapitalist, patriarchaal of matriarchaal, geschoold of

ongeschoold, in de stad of op het platteland, moslim of katholiek, seculier

of vroom, al dan niet met een strenge geboortecontrole van de

overheid, de meeste landen beleven een voortplantingsrevolutie. Hoe

ze het ook doen en wat we er ook van mogen denken, de ‘bevolkingsbom’

is onschadelijk gemaakt. Door vrouwen. Omdat ze dat wilden.

In Caïro (bevolkingsconferentie, 1994) zijn de globale getalsmatige doelstellingen losgelaten, en is alle aandacht gericht op “SRGR” (seksuele en reproductieve gezondheid en rechten) van vrouwen.  Bij de millenniumdoelstellingen werden deze doelstellingen in kwalitatieve zin nog aangescherpt, en is het kwantitatieve aspect, dat van de bevolkingsomvang, verder buiten beeld geraakt.

Het heeft deels een goede werking gehad, met name wat betreft de wereldwijde emancipatie van vrouwen. Maar helaas worden alle doelstellingen niet gehaald. Inmiddels wordt ook door voorvechters van "Caïro" toegegeven dat het loslaten van kwantitatieve doelstellingen fout was, en dat de noodzaak om de bevolkingsgroei te stoppen groter is dan ooit. Het is echt te vroeg en te optimistisch om te stellen dat de bevolkingsbom onschadelijk is gemaakt.

14 Sex and the city

Dit gaat over de lage geboortecijfers in de (mega) steden in de wereld. Pearce stelt dat:

Er zijn al meer dan 60 landen – die ongeveer de helft van de wereldbevolking

bevatten – met een vruchtbaarheidscijfer onder het

nationale vervangingscijfer. Tot die club horen nu de meeste Caribische

eilanden, Japan, Zuid-Korea, China, Thailand, Sri Lanka, Iran,

Turkije, Vietnam, Brazilië, Algerije, Kazakhstan en Tunesië. Binnen

twintig jaar zullen demografische reuzen als Indonesië, Mexico en

India hoogstwaarschijnlijk een vruchtbaarheidscijfer onder het vervangingsniveau

hebben.

Het vervangingscijfer is een lastig cijfer. Van vrijwel alle landen die Pearce hier noemt, daalt de bevolking slechts in Kazachstan.

15 Singapore in de strop

Singapore is een kleine vreemde enclave. Discussie van de situatie in Singapore voegt weinig toe in het gehele debat over bevolking.

16 Missende meisjes

Missende meisjes in India en China is uiteraard een enorm menselijk probleem, voor de betrokkenen. En maakt dus deel uit van de Volksbeving. Voor mijn kritiek op het boek van Fred Pearce is dit onderwerp echter niet van belang.

17 Waar mannen nog steeds de dienst uitmaken

En wat je van de grote gezinnen in orthodoxe joodse kringen en in sommige Palestijnse kringen moet denken weet ik ook niet. Het geeft wel aan dat op kleine schaal grote gezinnen politieke macht kunnen geven, de macht van het aantal. Er staan ook grote bezwaren tegenover.

 

Lees verder: Migranten